Napoleon I Bonaparte (Buonaparte) (urodzony w Ajaccio 15 sierpnia 1769 roku, zmarł w Longwood na Wyspie Św. Heleny 5 maja 1821 roku) herb
Syn Karola Bonapartego adwokata z Ajaccio i Marii Letycji Ramolino.
I konsul Francji od 25 grudnia 1799 roku do 18 maja 1804 roku. W 1802 roku ogłosił się prezydentem republiki włoskiej. Cesarz Francuzów od 18 maja 1804 roku do 11 kwietnia 1814 roku i od 20 marca do 22 czerwca 1815 roku oraz król Włoch od 1815 do 1814 roku. Władca Elby od 6 kwietnia 1814 roku do 1 marca 1815 roku. Protektor Związku Reńskiego od 25 lipca 1806 roku do 19 października 1813 roku.
Wziął ślub cywilny w Paryżu 9 marca 1796 roku i religijny w Pałacu de Tuileries 30 października 1804 roku (rozwiedli się w 1809 roku, z czego w 1810 roku otrzymał religijny rozwód udzielony przez papieża) z Marią Józefiną Różą Tascher de la Pagerie (urodzona w Trois-Ilets, Martinique 24 czerwca 1763 roku, zmarła w Rueil-Malmaison 29 maja 1814 roku), córką Józefa Tascher de la Pagerie. 11 marca 1810 roku zawarł ślub per procura w Hofburgu, a ślub pro futuro cywilny zawarł w Sant Cloud 1 kwietnia 1810 roku, a religijny w Luwrze 2 kwietnia 1810 roku z Marią Ludwiką Habsburg-Baudemont-Vaudémont-Lotaryńską (urodzona w Wiedniu 12 grudnia 1791 roku, zmarła w Parmie 17 grudnia 1847 roku) księżną Parmy, Piacenzy i Guastalli, córkę Franciszka I (II) Habsburg-Baudemont-Vaudémont-Lotaryńskiego cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego, cesarza Austrii i Marii Teresy Capet-Bourbon-Vendôme-Two Siciles.
W 1786 roku ukończył w stopniu podporucznika artylerii wyższą szkołę wojskową w Paryżu. Po wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 roku walczył wraz z korsykańskim przywódcą Paoli Pasqale o wyzwolenie rodzinnej wyspy spod panowania francuskiego. W 1793 roku powrócił do Paryża, nawiązał kontakt z Maksymilianem Robespierrem i wstąpił do armii rewolucyjnej. Odznaczył się w czasie oblężenia Tulonu. W 1794 roku po upadku jakobinów wydalony z wojska i przez pewien czas więziony.
Kampania włoska
W 1795 roku za Dyrektoriatu przywrócony do służby wojskowej. Stłumił zamieszki rojalistyczne i objął dowództwo nad wojskami wewnętrznymi. W 1796 roku już jako generał dywizji objął dowództwo armii francuskiej we Włoszech. Pobił wojska sardyńskie, następnie austriackie, opanował Lombardię i zmusił Austrię do zawarcia pokoju w Campo Formio w 1797 roku. W tym samym roku pokonał armię papieską i wyznaczył papieżowi Piusowi VI bardzo wysoką kontrybucję.
Wyprawa do Egiptu
W 1798 roku podjął wyprawę do Egiptu, zajął Aleksandrię i Kair, jednakże klęska zadana flocie francuskiej przez flotę angielską pod Abu Kir w 1798 roku uniemożliwiła powrót jego wojsk do Francji.
Objęcie władzy
W 1799 roku pozostawił swą armię w Egipcie, powrócił do Francji i dokonał zamachu stanu 18 brumeire'a (9 listopada) obalając Dyrektoriat i ogłaszając się pierwszym konsulem. W 1800 roku odniósł zwycięstwo nad wojskami II koalicji pod Marengo. Równoczesny sukces Jean Victor Moreau pod Hohenlinden doprowadził do podpisania traktatu pokojowego z Austrią w Lunéville.
Koronacja Napoleona na cesarza Francji
W 1802 roku zawarł traktaty pokojowe z Rosją i Anglią. Obwołany dożywotnim konsulem we Francji, ogłosił się prezydentem republiki włoskiej. W 1804 roku koronował się na cesarza Francji. W 1805 roku został królem Włoch. Toczył uporczywe walki z państwami III koalicji (Austria, Anglia, Rosja, Królestwo Neapolu). Przegrane bitwy koalicji pod Ulm i Austerliz doprowadziły do rozbicia jedności sojuszników. W tymże roku wkroczył do Wiednia, zmuszając Austrię do pośpiesznego zawarcia pokoju w Preszburgu (Bratysławie). Utworzył Związek Reński sprzymierzony z Francją, skierowany przeciw Austrii.
Pokój w Tylży i utworzenie Księstwa Warszawskiego
W 1806 roku pokonał Prusy pod Jeną i Auerstedt , opanował ziemie polskie znajdujące się pod zaborem pruskim. Nie mając sił na inwazję wysp brytyjskich wydał dekret o blokadzie kontynentalnej Anglii. W 1807 roku odniósł dalsze zwycięstwa nad siłami prusko-rosyjskimi pod Iławą i Frydlandem, które doprowadziły do podpisania pokoju w Tylży . Z ziem byłego zaboru pruskiego utworzył Księstwo Warszawskie, mające stanowić zaplecze surowcowe i polityczno-militarne Francji.
Przy współudziale Hiszpanii opanował Portugalię. W 1808 roku wprowadził na tron hiszpański swego brata, co stało się przyczyną powstania antyfrancuskiego (1808-1814).
W 1809 roku po ponownym wystąpieniu Austriaków pokonał armię austriacką pod Wagram i zawarł traktat pokojowy w Schönbrunn. W 1810 roku zdetronizował w Holandii swego brata Ludwika i włączył ten kraj do Francji. Dla pozyskania sojusznika ożenił się z Marią Ludwiką , córką cesarza Franciszka II, po uzyskaniu rozwodu z Józefiną de Beauharnais.
Wyprawa na Moskwę
W 1812 roku rozpoczął wojnę z Rosją. Mimo zwycięstwa pod Borodino i zajęcia Moskwy wyprawa Napoleona zakończyła się odwrotem Wielkiej Armii, wkroczeniem wojsk rosyjskich na ziemie Księstwa Warszawskiego, do Prus i Niemiec. W 1813 roku pomimo zwycięstw armii francuskiej pod Lützen, Budziszynem i Dreznem przewagę militarną uzyskała koalicja antynapoleońska. W bitwie narodów pod Lipskiem Napoleon poniósł decydującą klęskę.
W 1814 roku Paryż poddał się wojskom sprzymierzonych. Zrezygnował z tronu i zachowując tytuł cesarza udał się na wyspę Elbę.
Sto dni Napoleona
W 1815 roku, wykorzystując niezadowolenie Francuzów z rządów Ludwika XVIII, powrócił 20 marca na czele nielicznej armii do Paryża i przejął władzę (sto dni). Pokonany przez wojska francusko-angielskie pod Waterloo 18 czerwca, zmuszony zrzec się tytułu cesarza. Internowany i zesłany na Wyspę Świętej Heleny, gdzie zmarł.
W polityce wewnętrznej wprowadził liczne reformy, mające doprowadzić do wzmocnienia władzy cesarskiej, reorganizacji i centralizacji administracji państwowej, uporządkowania finansów i uzdrowienia waluty oraz zmiany systemu prawnego. Poparł założenie Banku Francji w 1800 roku, zawarł konkordat z papieżem w 1801 roku, narzucił Francji nową konstytucję w 1802 roku i wprowadził w 1804 roku nowy kodeks cywilny zwany Kodeksem Napoleona (Napoleona kodyfikacje).
Niewola
Jako więzień, Napoleon straszliwie się nudził. Zabrał ze sobą na wyspę półtora tysiąca książek. Sam jednak stwierdził, powinien był wziąć ich bez mała sześćdziesiąt tysięcy. Codziennie ćwiczył, przynajmniej w początkowym okresie, grywał również w karty i dyktował swoje wspomnienia. Nie nadużywał alkoholu, mył się regularnie i trzymał się z dala od lekarzy. Jeździł konno do portu, gdzie rozmawiał swobodnie z ludźmi. Miał zatem sporą swobodę, co jednak szybko obróciło się przeciw niemu.
Za utrzymanie Napoleona na wyspie odpowiadał gubernator, sir Hudson Lowe. Dowiedział się, że zwolennicy Bonapartego szykują wyprawę na wyspę, by odbić więźnia. Przewodzić temu przedsięwzięciu miał sam brat Napoleona, Józef. Dlatego Lowe, bojąc się, że cenny więzień ucieknie, postanowił ograniczyć mu możliwości kontaktu ze światem. Sam Napoleon potraktował to najwyraźniej jako kolejną kampanię i zaczął bezustannie zwodzić prześladowców. Nie pokazywał się, gdy strażnicy przychodzili dwa razy dziennie, potwierdzić jego obecność. Mało tego - kazał swojej służbie ubierać się identycznie, jak on sam, by obserwatorzy nie mogli rozpoznać gdzie się aktualnie znajduje. Najwyraźniej dla Napoleona obawy ze strony gubernatora stanowiły świetny pretekst do zwyczajnego zabicia nudy.
W końcu Lowe postanowił, że podczas każdej wyprawy do portu Napoleonowi muszą towarzyszyć strażnicy - co oczywiście nie w smak było więźniowi. Zaprzestał zatem konnych wypraw, a później również spacerów. To w krótkim czasie zaowocowało zwiększeniem masy ciała, obrzękami, bólami głowy i krwawieniem z dziąseł. Stan zdrowia Napoleona pogorszył się do tego stopnia, że już w tym momencie można by przypuszczać wpływ osób trzecich.
Śmierć
Po raz pierwszy Napoleon poskarżył się na dolegliwości dwudziestego września 1817 roku. Poczuł wówczas bardzo dotkliwy ból w tułowiu, który porównał do cięcia brzytwą. Jego stan pogorszył się znacznie - tętno stało się nieregularne, a kończyny ogarnął niezdrowy chłód. Taka sytuacja trwała bardzo długo. Napoleon jednakże tak bardzo obawiał się lekarzy, że dopiero w 1820 roku zwrócił się do przedstawiciela tego fachu po poradę. Archibald Arnott z jakiegoś powodu zapewnił jednak więźnia, że to jedynie gazy i po zażyciu lekarstwa dolegliwości z pewnością miną.
Wiosną cesarz wymiotował i majaczył. Zwracane przez niego treści przypominały wyglądem fusy po kawie, co jest oczywistym dowodem krwawienia z układu pokarmowego. Doświadczył halucynacji - objawiła mu się jego pierwsza żona, Józefina, by poinformować, że wkrótce znów będą razem. Zmarł 4 maja, w wieku pięćdziesięciu jeden lat.
Na długo przed śmiercią Napoleon nakazał przeprowadzenie autopsji. Podczas oględzin obecnych było ośmiu chirurgów brytyjskich i dziesięciu francuskich stronników cesarza. Niedaleko odźwiernika znaleziono, jak czytamy w protokole z sekcji:
"[...] wrzód, który przeniknął przez powłoki żołądka, tworząc otwór równy grubości małego palca. Wewnętrzna warstwa ściany żołądka niemal w całości pokryta była tkanką rakową albo włóknistą, z której mógł wywiązać się rak [...]".
Było więc jasne, że to właśnie z tego powodu Napoleon cierpiał, a później zmarł. Agonia przedłużyła się dlatego, że wątroba przylgnęła do otworu w żołądku, tamując wypływ zawartości do jamy brzusznej. A jednak, okazuje się, że diagnoza ówczesnych lekarzy mogła być niekompletna
Napoleona otruto na Wyspie św. Heleny. Pośmiertna diagnoza wskazywała na raka żołądka, ale późniejsze badania wskazują, że powody śmierci przymusowego rezydenta wyspy Świętej Heleny mogły być inne. Przez lata podejrzewano, że umarł z powodu otrucia związkami arsenu. Po śmierci w organizmie ślady arszeniku wykryć jest trudno, ale trucizna pozostawia ślad we włosach. W nich znajduje się siarka, z którą łączy się toksyna. W latach 60-tych XX wieku przeprowadzono badania, z których wynikało, że Napoleona podtruwano przez ostatnich pięć lat życia, bo z takiego okresu pobrano próbki włosów.
Doktor Sten Forshufvud był wielbicielem Napoleona. Żył i praktykował w latach 60-tych XX wieku, był dentystą. Zapoznawszy się z wszelkimi dostępnymi opisami dolegliwości Napoleona doszedł do wniosku, że nie wszystko się zgadza - wśród objawów znajdowało się aż dwadzieścia z trzydziestu możliwych symptomów zatrucia arsenem. Jako, że ekshumacja zwłok Napoleona w celach badawczych nie wchodziła w grę, dociekliwy doktor udał się na Świętą Helenę i odszukał liczne próbki włosów Bonapartego. Analiza zawartości arsenu wykazała, że dopuszczalny poziom niebezpiecznego pierwiastka jest przekroczony nawet stukrotnie! Rozpoczęła się seria badań, w których naukowcy wzięli pod lupę również włosy Józefiny i syna Napoleona. W każdym z tych przypadków wyniki były podobne.
Żona i syn Napoleona mogli spożywać lekarstwa zawierające arsen, sam cesarz nie korzystał z tego rodzaju "usług medycznych". Był jednak znany z zamiłowania do czystości, a wiele ówczesnych kosmetyków zawierało trujący pierwiastek. Pytanie, czy stężenie arsenu w jego włosach jest dowodem na działalność truciciela, pozostanie zatem prawdopodobnie bez odpowiedzi już na zawsze.
Naukowcy z Włoch zbadali włosy cesarza z innych okresów jego życia. Okazało się, że przez cale życie stężenie trucizny kilkadziesiąt razy przekraczało normę. Przebadano również włosy jego żony Józefiny i syna Napoleona II, u nich arszeniku było równie dużo.
W tych czasach arsen był modnym lekarstwem - zarówno jako środek tonizujący, jak i lek na poprawę metabolizmu czy potencji seksualnej. Związki arsenu były w klejach i farbach. A trucizna nie jest śmiertelna, jeśli organizm przyzwyczajany jest do niej stopniowo. Tak najwyraźniej było w przypadku Napoleona i jego rodziny.
Przed rokiem zespół naukowców ze Szwajcarii, z Kanady i ze Stanów Zjednoczonych przedstawił dowody na to, że prawdziwą przyczyną śmierci Bonapartego mógł być rak żołądka. Ta sama choroba zabiła siostrę, brata i ojca Napoleona. Napoleon jadł za dużo soli, a za mało świeżych owoców i warzyw, co zapewne stało się przyczyną wrzodów żołądka i śmierci.
Żródła:
Napoleon I "w Wiem"
Jak zginął Napoleon Bonaparte, czyli zagadkowa śmierć cesarza w niewoli - "Ciekawostki historyczne.pl", autor: Michał Procner.
18-10-2020
30-12-2019